جرثقیل سقفی چیست؟ معرفی کامل انواع و مشخصات هر کدام
3 آبان 1403
معرفی انواع دستگاه پرس صنعتی
15 آبان 1403
جرثقیل‌های سقفی یکی از پرکاربردترین انواع جرثقیل در محیط‌های صنعتی هستند. این تجهیزات با اتصال روی سقف سازه، نه تنها هیچ فضایی از روی زمین را اشغال نمی‌کنند که وسایل چند تنی با آن به راحتی جابجا می‌شود. انواع مختلف این جرثقیل‌ها بسته به نیاز کاربر طراحی شده‌اند اما تقریبا همه آن‌ها اجزای مشابهی دارند. در این مقاله آذرتسکا قصد داریم تا شما را با اجزای جرثقیل سقفی آشنا کنیم.
انواع مدل‌های مختلف جرثقیل
جرثقیل‌ها از زمان‌های قدیم برای جابجایی وسایل بسیار سنگین مورد استفاده قرار می‌گرفتند. بسته به کاربرد مورد انتظار، شکل‌ها و مدل‌های مختلفی از جرثقیل تولید می‌شوند. قبل از اینکه به سراغ معرفی اجزای جرثقیل سقفی برویم، به صورت کلی با مدل‌های مختلف آن در محیط کار آشنا می‌شویم:
- تاور کرین
- جرثقیل تسلکوپی
- جرثقیل سقفی
- جرثقیل سرچکشی
- جرثقیل کامیونی
- جرثقیل سطوح ناهموار
- جرثقیل کراولر
- جرثقیل معلق
- جرثقیل عرشه
جرثقیل‌هایی که در بالا نام بردیم، بعضی ثابت و بعضی متحرک هستند. جرثقیل‌های ثابت، در یک جا فیکس شده و امکان حرکت ندارند اما مدل‌های متحرک را می‌توان از یک جا به جای دیگر منتقل کرد.
جرثقیل سقفی چه کاربردهایی دارد؟
به دلیل نحوه اتصال جرثقیل سقفی، این وسیله در صنایع مختلف کاربردهای زیادی دارد. بلند کردن اجسام بسیار سنگین با استفاده از یک اتصال به سقف بسیار ساده‌تر از روش‌های دیگر است. برای آشنایی بیشتر نگاهی به کاربردهای جرثقیل سقفی در صنایع می‌اندازیم:
- مونتاژ کردن قطعات بسیار بزرگ: برای مونتاژ کردن قطعات بزرگ به عنوان مثال اجزای ماشین‌آلات سنگین با استفاده از این مدل جرثقیل انجام می‌شود.
- جابجایی محموله‌ها در اسکله‌ها: بندرها و اسکله‌ها محلی برای جابجایی کانتیرهای بزرگ و عظیم هستند. برای تخلیه و بارگیری استفاده از جرثقیل سقفی در انرژی و زمان صرفه‌جویی زیادی می‌کند.
- صنعت کشتی‌سازی: برای کشتی‌سازی از آن‌جایی که اجزا بسیار بزرگ هستند تنها می‌توان با کمک جرثقیل سقفی آن‌ها را جابجا کرد.
- صنایع دفاعی: در صنایع دفاعی یعنی ساخت موشک و هواپیماهای جنگی نیازمند انتقال تجهیزات حساس و سنگین بوده که تنها به کمک جرثقیل امکان‌پذیر است.
- جابجایی مواد اولیه سنگین: در صنایعی مانند پتروشیمی و فولاد، مواد اولیه چندین تن وزن دارند. پس نمی‌توان آن‌ها را به راحتی جابجا کرد و باید برای کاهش زمان به سراغ جرثقیل سقفی رفت.
- تعمیر تجهیزات سنگین: در همه کارگاه‌های صنعتی و سوله‌ها برای تعمیر تجهیزات باید دستگاه‌های سنگین از جایی به جای دیگر بروند. با جرثقیل می‌توان این نقل و انتقال را راحت‌تر انجام داد.
نگاهی به انواع جرثقیل‌های سقفی
جرثقیل‌های سقفی با توجه به وزنی که می‌توانند تحمل کنند و دامنه حرکت، چند دسته‌بندی دارند. برای نصب در کارگاه‌ها و محیط‌های صنعتی ابتدا باید نیاز مشخص شود و سپس از بین 4 دسته‌بندی زیر یکی انتخاب شود.
- جرثقیل سقفی تک پل: جرثقیل سقفی تک پل دارای یک تیر اصلی بوده که بارهای نسبتا سنگین را در یک مسیر رفت و برگشتی جابجا می‌کند. این مدل جرثقیل معمولا در کارگاه‌های کوچک و برای جابجایی وسایل نه چندان سنگین استفاده می‌شود.
- جرثقیل سقفی دو پل: جرثقیل سقفی دو پل درست مانند تک پل بوده اما دارای دو تیر اصلی به موازات یکدیگر است. با دو پل می‌توان بارهای بسیار سنگین را در فضای بسیار بزرگتری جابجا کرد.
- جرثقیل سقفی آویز: مدل بعدی جرثقیل آویز بوده که دارای هیچ پایه‌ای روی زمین نیست. این مدل جرثقیل برای جابجایی وسایل و انتقال آن‌ها به گوشه‌های سوله مناسب است.
- جرثقیل سقفی تلسکوپی: جرثقیل تلسکوپی یک تیر اصلی دارد که روی آن یک بازو نصب شده است. بازو می‌تواند کوتاه و بلند شده و علاوه بر حرکت شمال و جنوبی، شرق و غرب و بالا و پایین هم حرکت کند.
جرثقیل سقفی چه اجزایی دارد؟
برای درک بهتر این وسیله، باید به اجزای سازنده آن به صورت جداگانه دقت کرد. در مدل‌های مختلف، برخی از قسمت‌ها با یکدیگر متفاوت هستند اما در نهایت برخی قطعات در تمامی مدل‌ها موجود بوده و عملکرد مشابهی دارد. در ادامه تک‌تک این عوامل را به شکل تخصصی معرفی کرده و کارکرد هر کدام را در یک جرثقیل سقفی بررسی می‌کنیم.
اجزای کنترلی جرثقیل
از آنجا که جرثقیل روی سقف قرار گرفته، دسترسی به آن بسیار دشوار است و برای کار با آن باید از اجزای کنترلی کمک گرفت. در مدل‌های بسیار ساده و کوچک که همه‌چیز به صورت مکانیکی طراحی شده، از زنجیرهایی برای جابه‌جایی و همین‌طور ارسال فرمان بالا و پایین استفاده می‌شود. در اکثر مدل‌های کنونی، دسته‌های کنترل به صورت بی‌سیم و یا سیم آویزان نصب شده‌اند. کافی است برای حرکت دادن جرثقیل سقفی در جهت‌های مختلف و همین‌طور تنظیم ارتفاع، از دکمه‌های روی این کنترلرها استفاده کرد.
در فضاهایی که نیاز به حمل کالاهایی بزرگ‌تر است، یک کابین کنترل در کنار جرثقیل قرار گرفته که در آن تمامی اهرم‌ها و مانیتورهای لازم نصب شده است. یک اپراتور می‌تواند از همین فضا، تمام عملیات را رهبری کند. در صورتی که از اتوماسیون صنعتی در بخش جرثقیل استفاده کنید، کنترل آن در دست سیستم بوده و با توجه به سنسورها و دستورات از قبل آماده، تمامی جابه‌جایی‌ها انجام خواهد شد.
موتور جرثقیل سقفی
حیاتی‌ترین بخش هر جرثقیل موتور آن است. برای اینکه این وسیله بتواند در دو جهت حرکت کرده و در یک راستا اجسام را جابه‌جا کند، به موتورهای مختلفی در این بین نیاز است. هر کدام از آن‌ها ویژگی مربوط به خود را داشته و با توجه به وسعت محوطه، تنوع وزنی کالاها و تعداد دفعات استفاده در روز، انتخاب می‌شوند. مهم‌ترین انواع موتورهای به کار رفته در جرثقیل سقفی در زیر نام برده شده‌اند.
- موتورهای القایی
- موتورهای جریان مستقیم
- موتورهای سنکرون
- موتورهای سروو
- موتورهای دنده‌ای
قلاب‌ها
تنها قسمتی از جرثقیل سقفی که با اجسام دیگر در تماس مستقیم است، قلاب بوده و این عضو بیشتر از سایر قطعات در معرض دید و استفاده قرار دارد. باید هنگام کار با این قسمت بسیار مراقب بود تا به افراد حاضر در محل آسیبی وارد نشود. کافی است قلاب را داخل حلقه یا طناب‌های حمل بار قرار داد و سپس به وسیله کابلی که به موتور متصل است، کالا را بالا کشید.
قلاب‌ها دارای یک عضو متحرک هستند که به صورت یک‌طرفه عمل کرده و نمی‌گذارد در حین کار جسم مورد نظر رها شود. به هر قلاب می‌تواند یک یا چند کابل متصل شده و هرچه کیفیت ساخت این قطعه بهتر باشد، می‌تواند وزن بیشتری را تحمل کند.
کابل جرثقیل
قرار است که اجسام سنگینی را با جرثقیل خود بلند کنید، از این رو استفاده از سیم بکسل‌های مقاوم بسیار اهمیت دارد. اما از طرفی باید به انعطاف‌پذیر بودن کابل نیز دقت کنید. قرار است که کالاهای مختلفی را با ابعاد متنوع در هر جهتی حرکت دهید. این کابل‌ها باید به راحتی حرکت کرده و در طول زمان نیز فرسوده نشوند.
سیم بکسل‌های فولادی که از بافته شدن رشته‌های مختلف به وجود می‌آیند، مرسوم‌ترین انتخاب هستند. با این حال در مواردی از کابل‌هایی با روکش پلاستیکی استفاده شده تا میزان خوردگی کابل در محیط‌های مرطوب یا خورنده کاهش پیدا کند. کابل‌های تخت نیز در مواردی که میزان سایش کابل‌ها زیاد است، گزینه بهتری خواهند بود.
بالابر
بالابر به قسمتی گفته می‌شود که از نیروی موتور تغذیه کرده و کابل جرثقیل را در جهت عمودی حرکت می‌دهد. دستورات مربوط به بلند کردن اجسام تماما به این بخش داده شده و سرعت، قدرت و توان حرکتی بلند کردن کالاها در این قطعه تنظیم می‌شود.
واگن حرکتی
برعکس بالابر که قسمت عمودی حرکت را بر عهده دارد، واگن‌ها باعث می‌شوند تا جرثقیل سقفی در جهت مورد نظر حرکت کرده و کالا را از نقطه‌ای به نقطه دیگر برساند. واگن تنها می‌تواند در مسیر‌های از قبل مشخص شده حرکت کند. با توجه به مدل جرثقیل سقفی، واگن ممکن است هم در راستای عرضی و هم طولی حرکت کرده و با ترکیب این دو حرکت، به تمامی نقاط مجموعه دسترسی داشته باشد.
پل‌های سقفی
جرثقیل باید به نحوی به سقف سوله یا محل استفاده متصل شود. یکی از بهترین قطعات که فضای اشغال شده کمی نیز دارد، پل‌ها هستند. از تیرآهن‌های مخصوصی برای ساخت پل استفاده شده تا تحمل بلند کردن اجسام سنگین را داشته باشد. در تمامی قسمت‌هایی که ریل جرثقیل حرکت می‌کند، باید با فواصل منظم از این پل‌ها استفاده کرد.
وینچ
در آشنایی با اجزای جرثقیل باید بگوییم که وینچ تنها یک قطعه نیست؛ بلکه تشکیل شده از چند قطعه با کاربرد بسیار مهم است. وینچ شامل اجزایی بوده که سیم بکسل به کمک آن بالا و پایین می‌شود. در صورتی که وینچ آسیب ببیند، مهم‌ترین وظیفه جرثقیل یعنی بالا و پایین بردن اجسام دچار اختلال می‌شود.
ترمز جرثقیل
شاید جالب باشد اما جرثقیل نیز ترمز دارد. وظیفه ترمز در این وسیله این است که در حین حرکت در صورت نیاز آن را متوقف کند. به همین دلیل نام دیگر آن ضربه‌گیر بوده و در انتهای مسیر ریل نصب می‌شود. هنگامی که جرثقیل حرکت می‌کند، ترمز تا حد زیادی شدت ضربه را می‌گیرد.
ریل حرکت
مسیر حرکت که به آن ریل حرکت نیز گفته می‌شود، همان مسیری بوده که جرثقیل روی آن حرکت می‌کند. با توجه به اینکه هنگام خرید جرثقیل به سراغ کدام برند رفته باشید، جنس مواد اولیه ریل می‌تواند متفاوت باشد. این ریل روی سقف متصل می‌شود و جرثقیل روی آن در یک مسیر طولی یا عرضی حرکت می‌کند.
مزایای جرثقیل سقفی
استفاده از جرثقیل سقفی دو مزیت بسیار مهم در حوزه صنعت دارد:
- افزایش ایمنی
- کاهش هزینه
ایمنی یکی از اصول پایه و مهم کارهای فنی است. جابجا کردن تجهیزات بزرگ و حساس توسط نیروی انسانی، احتمال خطای زیادی دارد. همچنین ممکن است در فرایند انتقال نیروهای انسانی آسیب ببینند. این در حالی است که مواد شیمیایی و سمی را به هیچ عنوان نباید نیروی انسانی جابجا کند. بنابراین اگر به سراغ تجهیزاتی مانند جرثقیل سقفی بروید، ایمنی در محیط کار بسیار افزایش پیدا می‌کند.
از جنبه بندی، جرثقیل سقفی می‌تواند هزینه‌ها را کاهش دهد. کاهش هزینه به معنای کاهش نیاز به نیروی انسانی و صرف زمان است. در هر دو حالت ما با نوعی هزینه روبرو هستیم که باید در بودجه‌بندی سالانه کسب‌وکار لحاظ شود. حالا اگر به جای هرکدام از آن‌ها، از جرثقیل سقفی استفاده کنیم؛ کاهش بسیار زیادی در زمان و هزینه خواهیم داشت.
نتیجه گیری
در این مقاله به بررسی اجزای جرثقیل سقفی پرداختیم تا بتوانیم دید عمیق‌تر و مسلط‌تری به آن داشته باشیم. این آشنایی به خصوص زمانی که صحبت از خرید جرثقیل سقفی به میان می‌آید، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. لازم است تا با انواع آن و همچنین اجزای مختلف آشنا باشید تا خرید را به درستی انجام دهید. بعد از آن نوبت به انتخاب یک فروشگاه مطمئن می‌رسد که بتواند یک جرثقیل باکیفیت و ایمن را در اختیار شما قرار دهد.
